بررسی انواع رادیوگرافی دندان
امروزه متخصصان دندانپزشکی به طور فزایندهای از رادیولوژی دیجیتال دندانپزشکی (اشعه ایکس دیجیتال) برای تشخیص بهتر، کشف، معالجه و کنترل شرایط و بیماریهای دهان و دندان استفاده میکنند. در ادامه این مطلب سایت دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی و بیوپسی سینه اصفهان به بررسی انواع رادیوگرافی دندان خواهیم پرداخت.
رادیوگرافی دیجیتال نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که از سنسورهای دیجیتال اشعه ایکس برای جایگزینی فیلم اشعه ایکس سنتی، تولید تصاویر رایانهای از دندانها، لثهها و سایر ساختارها و شرایط دهان و دندان استفاده میکند. رادیولوژی یا پرتونگاری از دندان، نوعی از روشهای تصویربرداری از دندانها میباشد که دندانپزشک برای ارزیابی سلامت دهان و دندان تجویز میکند. در این روش تشخیصی از پرتوهای ایکس با میزان کم برای تهیه تصاویر داخلی دهان، دندانها و لثهها استفاده میشود.
علل انجام رادیولوژی دندان
عکس رادیولوژی دندان معمولاً در چکاپ سالانه دندانپزشکی گرفته میشود تا وضعیت دندانها و ریشههای آنها مشخص شود. در بعضی افراد دفعات بیشتری باید عکس دندان گرفته شود. البته اگر بخواهید ایمپلنت نیز انجام دهید باید قبل از شروع کار و در حین کار، عکس رادیولوژی بگیرید. اینکه چند وقت یکبار باید عکس رادیولوژی بگیرید بستگی به عوامل زیر دارد:
- سن شما
- وضعیت سلامت دهان و بدن
- علائم بیماریهای دهان و دندان
- سابقه پوسیدگی دندان یا پسروی لثه
- در کودکان برای بررسی و نظارت بر رشد دندانهای دائمی و جلوگیری از مشکلات ارتودنسی دندان ممکن است بیشتر نیاز به عکس دهان باشد.
مطالعه بیشتر : کاربردهای توموگرافی کامپیوتری (CT)
انواع مختلف رادیوگرافی داخل دهانی
انواع مختلفی از روشهای تصویربرداری دندان با اشعه ایکس وجود دارند که هرکدام نماهای متفاوتی از دندان را ثبت میکنند. معروفترین روشهای تصویربرداری داخل دهانی به شرح زیر هستند:
رادیوگرافی دندان پری اپیکال (تک دندان) (Periapical)
در هر تصویربرداری پری اپیکال، تمام قسمتهای یک دندان از فک فوقانی یا فک دندانی از ریشه تا تاج به تصویر کشیده میشود. با این نوع تصویربرداری هرگونه تغییرات غیر معمول در ریشه و ساختارهای استخوانی آن نشان داده میشود.
رادیوگرافی دندان بایت وینگ (Bitewing)
در این تکنیک، بیمار یک قطعه کاغذی مخصوص را گاز میگیرد و تصویربرداری انجام میشود. با این روش، دندانپزشک میتواند تاجهای دندان را بهخوبی ببیند. این نوع تصویربرداری برای بررسی حفرههای دندانها (بین دندانی) بسیار مناسب است.
رادیوگرافی دندان اکلوزال (Occlusal)
تصویربرداری اکلوزال در یک شات تمامی دندانها را نمایش میدهد و زمانی انجام میشود که فک بیمار بسته باشد. با این تصویربرداری دندانپزشک قادر است روی هم قرار گرفتن دندانهای بالایی و پایینی را به خوبی ببیند. همچنین دندانپزشک میتواند ناهنجاریهای آناتومیکی کف یا طاق دهان را به خوبی مشاهده کند.
انواع مختلف رادیوگرافی خارج دهانی
معروفترین روشهای تصویربرداری خارج دهانی به شرح زیر هستند:
رادیوگرافی دندان با سی تی اسکن
CBCT نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که تصاویری سه بعدی از ساختار دندانها، بافتهای نرم، عصبها و استخوانها ایجاد مینماید. این تصویربرداری به قرار دادن ایمپلنتها در جای مناسب و ارزیابی کیستها و تومورها در دهان و صورت کمک میکند. همچنین میتواند مشکلات لثه ها، ریشههای دندان و فکها را تشخیص دهد. CBCT از بسیاری جهات به سی تی اسکن روتین دندان شباهت دارد؛ اما نحوه تصویربرداری آن متفاوت است. در CBCT دستگاه به دور سر بیمار میچرخد و تمام اطلاعات را در یک چرخش ایجاد مینماید. در سی تی اسکن معمولی اسلایسهای مسطحی طی چندین بار چرخش دستگاه به دور سر بیمار ایجاد میشوند.
رادیوگرافی دندان پانورکس
عکس پانورامیک دندان OPG، مخفف کلمه ارتوپانتوموگرام (Orthopantomogram) بوده و به عکسهایی گفته میشود که دندانپزشک برای اطمینان حاصل کردن از سلامت دندانها تجویز میکند. در واقع عکس OPG دندان یک اسکن پانوراما از دندانهای فک بالا و فک پایین تهیه میکند که یک نمای دو بعدی مسطح از یک نیم دایره از گوش سمت چپ تا گوش سمت راست ارائه میدهد. اشعه ایکس پانوراما اجازه میدهد تا تصاویری از چند زاویه گرفته شود تا یک نمای کلی از وضعیت دندانها و ریشهها و فک بیمار تهیه شود. با استفاده از عکس OPG دندان، پزشک متخصص میتواند تعداد، موقعیت و رشد همه دندانها حتی آنهایی که هنوز از لثه بیرون نزدهاند را ببیند و مشکلات آنها را بررسی نماید.
پس از ورود به اتاق رادیولوژی، در مکان مناسب میایستید و اپراتور دستگاه را به اندازه قد شما تنظیم میکند. باید سر و چانه بهطور کامل روی بخشی از دستگاه که به شکل سکویی است قرار گرفته شود و مدتی بدون حرکت بماند و به آرامی یک پد استریل یا قطعهای را درون دهان خود قرار داده و به آرامی با دندانها خود گاز بگیرید. سپس دستگاه دور سر شما چرخیده تا با استفاده از پرتو و اشعه، تصویر کاملی از فک بالا و پایین شما تهیه کند. زمان مورد نیاز دستگاه برای اسکن کردن فک و دندانهای بیمار چیزی حدود ۳۰ ثانیه است. بعد انجام عملیات توسط دستگاه، اپراتور مدت زمان کوتاهی را برای ظاهر کردن عکس OPG دندان که چیزی در حدود ۳ تا ۴ دقیقه است صرف کرده و در نهایت عکس شما آماده میشود.
رادیوگرافی دندان توموگرافی
توموگرافی، یک لایه خاص یا اسلایس از دهان را با محو کردن سایر لایهها به صورت برجسته نشان میدهد. این تکنیک به بررسی ساختارهایی میپردازد که دیدن آنها به دلیل وجود سایر ساختارهای اطراف، مشکل است.
رادیوگرافی دندان سفالومتری
در تکنیک سفالومتری به طور کامل از یک طرف سر بیمار تصویربرداری میشود. با تصاویر سفالومتری ارتباط دندانها با فک و مشخصات هر دندان به تنهایی دیده میشود. متخصصین ارتودنسی معمولاً از این نما برای به دست آوردن اطلاعات اختصاصی ساختار دندانی هر بیمار استفاده میکنند.
رادیوگرافی دندان سیالوگرام
در این تصویربرداری یک ماده رنگی به غدد بزاقی تزریق میشود و در نتیجه این غدد در فیلم رادیوگرافی دیده میشوند. باید به این نکته توجه داشت که غدد بزاقی جزء بافت نرم هستند و بنابراین در رادیوگرافی بدون تزریق مواد حاجب (رنگی) دیده نمیشوند. دندانپزشکان ممکن است این آزمون را برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندروم Sjogren که اختلالی با علائم خشکی چشم و دهان است، درخواست نمایند. این اختلال میتواند در پوسیدگی دندانها نقش داشته باشد.
رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان)
توموگرافی کامپیوتری یک نوع تصویربرداری است که نمای داخلی دندانها را بهصورت سه بعدی نشان میدهد. این تصویربرداری به منظور بررسی مشکلات در استخوانهای صورت مانند کیستها، تومورها و شکستگیها به کار میرود.
تماس با دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی اصفهان
رادیولوژی دندان دیجیتال
تصویربرداری دیجیتال یکی از انواع تصویربرداریهای دو بعدی است که امکان ارسال مستقیم تصاویر را به کامپیوتر را فراهم میکند. این تصاویر میتوانند روی مانیتور در عرض چند ثانیه نمایش داده شوند و ذخیره یا چاپ گردند. تصویربرداری دیجیتال در مقایسه با تصویربرداری معمولی چندین مزیت دارند.
به عنوان مثال قابلیت تقویت و بزرگنمایی تصویر در تصویربرداری دیجیتال وجود دارد. این موضوع باعث میشود تا دندانپزشک به راحتی بتواند کوچکترین تغییراتی که با معاینه دهانی قابل رؤیت نیست را مشاهده کند. همچنین در صورت نیاز میتواند تصاویر را به صورت الکترونیکی برای دندانپزشک دیگری ارسال کند. نکته مهم اینجاست که بیمار در تصویربرداری دیجیتال اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافیهای معمولی دریافت میکند.
مزایای رادیولوژی دیجیتال
مزایای رادیولوژی دیجیتال دندانپزشکی در مقایسه با اشعه ایکس دندانپزشکی سنتی و آنالوگ قدیمی شامل موارد زیر است:
- رادیوگرافیهای دیجیتال مناطق پنهان کوچکی از پوسیدگی بین دندانها یا زیر ترمیمهای موجود، عفونتهای استخوانی، بیماریهای لثه (پریودنتال)، آبسهها یا کیستها، ناهنجاریهای رشدی و تومورهایی را نشان میدهد که به تنها با معاینه چشمی دندانپزشکی قابل تشخیص نیست.
- رادیوگرافیهای دیجیتال را میتوان فوراً در هر مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد و برای افزایش کنتراست و جزئیات با آپشن های تنظیمات تغییراتی ایجاد نموده و بدون افت کیفیت بهصورت الکترونیکی به متخصصان منتقل کرد.
- تشخیص زود هنگام و درمان به موقع مشکلات دندانپزشکی میتواند باعث صرفهجویی در وقت و پول و نیز احساس درد و ناراحتی کمتر شود.
فناوری ذخیرهسازی میکرو دیجیتال امکان ذخیرهسازی بیشتر حجم زیادی از دادهها را در درایوهای کوچک و صرفهجویی در فضا را فراهم میکند.
عوارض رادیولوژی دندان
اگرچه برای گرفتن عکس رادیولوژی از دهان، تحت تشعشع پرتوی ایکس قرار میگیرید. اما مقدار تشعشع به قدری کم است که برای بزرگسالان و کودکان خطری ایجاد نمیکند.