آشنایی با کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک
انسان دارای دو کلیه یعنی اندام‌هایی لوبیایی شکل است که اندازه هر یک تقریباً به بزرگی یک مشت است. هر کلیه تقریباً در وسط پشت بدن و دقیقاً زیر قفسه سینه در کنار ستون فقرات قرار دارد. در ادامه این مطلب سایت دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی و بیوپسی سینه اصفهان کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
کلیه اکتوپیک یا نابجا (لگنی) یک نقص مادرزادی محسوب می‌شود (در هنگام تولد ملاحظه می‌شود). در این حالت کلیه یا در قسمت پائین یا در سمت مقابل و یا در قسمت بالاتر از محل معمول خود قرار می‌گیرد. این نقص به این دلیل ایجاد می‌شود که کلیه جنین در دوره رشد جنینی نتوانسته است به محل مشخص خود برسد. گاهی اوقات یکی از کلیه‌ها در نزدیکی لگن و مثانه باقی می‌ماند و به سمت بالا حرکت نمی‌کند تا در محل صحیح خود قرار بگیرد.
در برخی مقاطع دیگر، کلیه‌ها بیش از حد به سمت بالا حرکت کرده یا به سمت مقابل جابجا می‌شوند و به کلیه دوم جوش می‌خورند. با آزمایش، تشخیص و درمان صحیح، بیماری کلیه نابجای لگنی باعث ابتلا به مشکلات و بیماری‌های بلندمدت جدی نمی‌شود. کلیه اکتوپیک معمولاً در طی سونوگرافی، یک آزمایش تصویر برداری که از امواج صدا برای تهیه تصویری از چگونگی رشد جنین در شکم مادر استفاده می‌کند یا در طی آزمایش‌های پزشکی کشف می‌شود. در سونوگرافی از دستگاهی به نام ترانسدیوسر استفاده می‌شود که امواج صوتی را به روشی ایمن و بدون درد به سمت اندام‌ها می‌فرستد تا تصویری از ساختار را ارائه دهد.
مطالعه بیشتر : تشخیص شکستگی دنده با رادیوگرافی قفسه سینه
دلایل کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک
کلیه‌های نابجا در دوره رشد جنینی ایجاد می‌شوند. کلیه‌ها در مجموع به صورت جوانه زنی یا رشد رو به خارج داخل لگن، رشد می‌کنند و سپس در جهت بالا به سمت موقعیت‌های معمول خود در انتهای عقبی قفسه دنده حرکت می‌کنند. حرکت رو به بالای کلیه‌ها از هفته‌های ششم تا نهم رشد رویانی آغاز می‌شود. معمولاً نابجایی یا اکتوپی، به اندامی اشاره دارد که در محل خود قرار ندارد.
نقایص ژنتیکی
- نقایص در بافت کلیه که باعث می‌شود پیامی برای حرکت رو به بالا از ناحیه لگن ایجاد شود.
- تماس مادر باردار با دارو، مواد شیمیائی یا ابتلای وی به بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن نقص رشد کلیه در نوزاد می‌شود.
- جوانه کلیه که به درستی رشد نکرده باشد.
علائم کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک
کلیه‌های نابجا معمولاً علائمی ندارند و کشف نمی‌شوند و ممکن است در بزرگسالان زمانی کشف شوند که معاینه برای علل نامرتبط انجام شود. بیمارانی که کلیه‌های نابجا دارند گاهی اوقات مستعد ابتلا به شرایطی مانند عفونت مجرای ادراری و سنگ‌های کلیوی می‌شوند و ممکن است با علائمی مانند تب و درد در ناحیه شکم مراجعه کنند. برخی از بیماران دچار برگشت ادرار می‌شوند. در اینجا ادرار از مثانه به سمت کلیه برمی‌گردد که می‌تواند باعث عفونت های مکرر شود. سایر نقایص مرتبط با کلیه نابجا، عبارتند از اختلالات مجرای ادراری، اختلالات دستگاه تولیدمثلی و تغییرات نابجای اسکلتی.
تشخیص کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک با سونوگرافی
تکنسینی که سونوگرافی را انجام می‌دهد، ژلی را روی پوست شما در ناحیه کلیه‌ها پخش می‌کند. این ژل به هدایت بهتر امواج صوتی تولید شده توسط مبدل کمک می‌کند.
سپس مبدل را به شکم شما می‌مالد. در نقاط خاصی در طول سونوگرافی، ممکن است از شما بخواهند نفس خود را حبس کنید یا به پهلو بخوابید.
امواج صوتی تولید شده توسط مبدل از اندام‌های شما باز می‌گردد یا به اصطلاحی، پژواک می‌شوند. یک کامپیوتر این پژواک‌ها را می‌گیرد و تصاویری از کلیه شما ایجاد می‌کند.
اقدامات قبل از سونوگرافی کلیه
به مدت ۱ تا ۲ ساعت پیش از سونوگرافی باید خوردن مایعات را آغاز کنید. پر شدن مثانه در افراد مختلف، متفاوت می‌باشد و شاید بعضی از افراد نیاز به آب بیشتری داشته باشند.
عوارض جانبی سونوگرافی کلیه
سونوگرافی کلیه روش ایمن برای بررسی بیمار و دریافت تصاویر حیاتی بدون خطر ابتلا به اشعه است.
اقدامات درمانی کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک
اگر عملکرد ادراری شما طبیعی است و پزشک انسدادی تشخیص نداده است نیازی به درمان کلیه نابجای لگنی نیست. پزشک باید در صورتی که تغییراتی در وضعیت شما ایجاد شود آن را تحت نظر قرار دهد. اگر آزمایش‌های انجام‌شده نشان‌دهنده وجود انسداد باشد ممکن است برای تغییر محل کلیه و امکان تخلیه بهتر آن نیاز به انجام برخی عمل‌های جراحی داشته باشید. جراح برای اصلاح بیماری برگشت ادراری به کلیه حالب را دوباره به مثانه متصل می‌کند ادرار نتواند برگشت داشته باشد.
در صورتی که کلیه به شدت آسیب دیده باشد، جراح ممکن است کلیه را بردارد. تا زمانی که کلیه دیگر به درستی کار می‌کند، برداشتن یک کلیه مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. بسیاری از بیماران پس از دریافت یک کلیه پیوندی به طور عادی به زندگی خود ادامه می‌دهند برخی از افراد نیز با وجود یک کلیه متولد می‌شوند که بدون بیماری و بدون داشتن مشکل به زندگی خود ادامه می‌دهند.
تماس با دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی اصفهان
عوارض کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک
از عوارض احتمالی عدم درمان کلیه نابجای لگنی یا کلیه اکتوپیک میتوان به مشکل در تخلیه ادرار اشاره کرد. ادرار گاهی از مثانه به عقب به سمت کلیه‌ها برمی‌گردد و عارضه‌ای به نام برگشت ادراری به وجود می‌آید. از دیگر مشکلاتی که این عارضه می‌تواند به وجود آورد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
صدمه دیدن کلیه:
اگر کلیه نابجای لگنی در پایین شکم یا لگن باشد، در برابر صدمه و ضربه دیدن آسیب‌پذیرتر خواهد بود. بیماران دچار مشکل کلیه نابجای لگنی باید در شرکت ورزش‌های تماسی پربرخورد از محافظ استفاده کنند و مراقب باشند.
عفونت:
تکرر ادرار یا درد و سوزش در هنگام ادرار، شکم درد، تب و لرز، تغییر رنگ و عدم شفافیت ادرار یا بوی بد ادرار از علائم عفونت مجرای ادراری محسوب می‌شود.
سنگ:
زمانی که ادرار مدتی طولانی در مجاری ادراری باقی بماند، احتمال تشکیل شدن سنگ افزایش پیدا می‌کند. درد شدید کمر، پهلو یا لگن، وجود خون در ادرار، درد و سوزش هنگام ادرار از علائم سنگ ادراری محسوب می‌شود.
آسیب کلیه:
اگر ادرار تا کلیه به عقب برگردد، کلیه آسیب می‌بیند. در نتیجه کلیه نمی‌تواند مواد زائد و آب اضافی را از خون تصفیه کند. اگر مشکل نابجایی کلیه یک‌طرفه باشد و فقط یک کلیه در محل نامناسب باشد، حتی اگر کلیه‌ی درگیر هیچ عملکردی نداشته باشد، مشکل نارسایی کلیه پیش نمی‌آید.