بررسی عوامل و علائم کم کاری تیروئید
غده تیروئید در جلوی گردن و اطراف نای قرار دارد، شکل این غده شبیه به پروانه است که بدن آن در وسط و بال‌های آن به اطراف گسترش یافته اند. تیروئید یکی از غده های مهم بدن است که وظیفه کنترل متابولیسم‌ها را بر عهده دارد. در فرایند متابولیسم، مواد غذایی وارد شده به بدن تبدیل به انرژی می‌شوند. در این مطلب از سایت دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی و سونوگرافی سینه اصفهان عوامل و علائم کم کاری تیروئید را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
انرژی حاصل از متابولیسم، برای عملکرد صحیح بدن لازم می‌باشد به طوری که تأمین انرژی تمام سیستم‌های بدن را انجام می‌دهد تا اندام‌های بدن وظایف خود را به درستی انجام دهند. کنترل متابولیسم از طریق تیروئید با استفاده از هورمون تیروکسین و هورمون تری یدوتیرونین صورت می‌گیرد. این دو هورمون به وسیله تیروئید تولید می‌شوند و میزان انرژی دریافتی سلول‌های بدن را تنظیم می‌کنند. اگر تیروئید عملکرد صحیحی داشته باشد و بین هورمون ها تعادل برقرار باشد، متابولیسم بدن شما به درستی کار می کند.
کنترل عملکرد تیروئید در جریان خون به وسیله غده هیپوفیز واقع در مرکز جمجمه که در زیر مغز قرار دارد، انجام می شود. تولید تیروئید به میزان کمتر از حد مورد نیاز بدن توسط هورمون تیروئید، باعث ایجاد بیماری کم کاری تیروئید می‌شود. سونوگرافی تیروئید از امواج صوتی برای تولید یک سری تصاویر از غده تیروئید استفاده می‌کند که به وسیله آن پزشک رادیولوژیست متوجه شکل و اندازه این غده در بدن می‌شود. کم‌کاری و پرکاری غده تیروئید و یا بیماری‌هایی که مربوط به آن هستند می‌توانند سایز و شکل آن را تغییر داده و باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای بیمار شوند. از این رو زمانی که پزشک، متوجه آثاری از بیماری‌های مربوط به غدد تیروئید در بیمار شود درخواست انجام این تست را می‌کند.
دلایل کم کاری تیروئید
شایع‌ترین علل کم‌کاری تیروئید به شرح زیر است:
- بیماری هاشیموتو
- تیروئیدیت یا التهاب تیروئید
- کم‌کاری تیروئید مادرزادی
- عمل جراحی برداشتن بخشی از تیروئید یا تمام آن
- پرتودرمانی تیروئید
- مصرف بعضی داروها
- بیماری های خود ایمنی
- کم‌کاری تیروئید گاهی اوقات پیامد مصرف بسیار کم یا زیاد ید در رژیم غذایی یا ابتلا به بیماری هیپوفیز است.
نشانه های کم‌کاری تیروئید
مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است. در بیشتر افراد درگیر تیروئید کم کار این علائم ظاهر می‌شود:
- کاهش آستانه تحمل نسبت به سرمای آب و هوا
- بیمار در حرکت کردن دچار اختلال و کندی شده است.
- اشتهای طبیعی به غذاخوردن ازبین رفته است.
- پوست زبر و زمخت شده است.
- بیمار از شکنندگی موها شکایت دارد.
- احساس خستگی و ضعف شدید حتی پس از استراحت کافی
- بم شدن غیرطبیعی صدا
- ایجاد اسپاسم و گرفتگی در عضلات
- بروز مشکل یبوست
- احساس خواب آلودگی در طول روز
- کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
- فراموش کردن غیرعادی مسائل
- بی‌حس شدن دست و پا
- ورم کردن صورت و چشم
- افزایش وزن
- برهم خوردن سیکل قاعدگی
- تشدید خونریزی قاعدگی
- نازایی
- گواتر
- ترشح شیر از پستان
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد.
عوامل خطرساز ابتلا به کم‌کاری تیروئید
اگرچه هر فردی می‌تواند مبتلا به کم‌کاری تیروئید شود؛ اما اگر فرد شرایط زیر را داشته باشد، خطر بیشتری او را تهدید می‌کند:
- زن بودن
- سن بالای ۶۰ سال
- دارای سابقه خانوادگی بیمار تیروئیدی
- دارای بیماری خود‌ایمنی مانند دیابت نوع ۱ یا بیماری سلیاک
- درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید
- تابش به گردن یا بالای قفسه سینه
- جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی جزئی)
- در شش ماه گذشته باردار یا بچه دار شده باشد.
تماس با دکتر فاطمه کرمی متخصص سونوگرافی سینه اصفهان
راه های تشخیص کم کاری تیروئید
برای تشخیص این اختلال، تنها داشتن علائم کافی نیست و باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. اگر هر یک از علائم بالا را دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص هیپوتیروئیدی مراحل زیر را طی می‌کند:
تست های تصویربرداری
در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری و یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد. سونوگرافی هم از راه‌های دیگر تشخیص‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است.
معاینه فیزیکی
هنگامی‌که تیروئید کم‌کار باشد هم ممکن است گواتر رخ دهد. پزشک در معاینه‌ی فیزیکی اندازه‌ی غده تیروئید را بررسی می‌کند. از طرفی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود و سایر علائمی که به آنها اشاره شد در معاینه‌ی فیزیکی بررسی خواهند شد.
آزمایش تیروئید
یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص اختلالات تیروئیدی، آزمایش تیروئید است. در کم‌کاری تیروئید، هورمون تحریک‌کننده‌ی غده‌ی تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T3 و T4 کاهش پیدا می‌کنند. این موارد نشان‌دهنده‌ی تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌ها تخصصی‌تر را هم درخواست خواهد داد.