روش های تشخیص و درمان پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده
پانکراس یا لوزالمعده یک غده ی بزرگ در پشت معده و نزدیک به دوازدهه یک قسمت کوچک در ابتدای روده ی باریک می‌باشد. غده ی پانکراس از طریق مجرایی مخصوص، آنزیم‌های گوارشی را به ابتدای دوازدهه می‌ریزد. در ادامه این مطلب سایت دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی و بیوپسی سینه اصفهان تشخیص و درمان پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
آنزیم‌های لوزالمعده با صفرا ماده‌ای تولید شده در کبد و ذخیره شده در کیسه ی صفرا ترکیب شده و به هضم غذا می‌پردازند. لوزالمعده همچنین وظیفه ی ترشح هورمون های انسولین و گلوکاگون به درون خون را بر عهده دارد. این هورمون ها به بدن کمک می‌کنند تا میزان گلوکوز دریافتی از غذاها برای سوخت وساز را کنترل کند. معمولاً آنزیم های گوارشی مترشحه از پانکراس تا قبل از رسیدن به دوازدهه غیرفعال می‌باشند. ولی زمانی که پانکراس ملتهب می‌شود، آنزیم های درون آن فعال شده و با حمله به بافت های تولیدکننده‌ی خود، به آنها آسیب می‌زنند. پانکراتیت به التهاب لوزالمعده گفته می‌شود.
التهاب لوزالمعده زمانی اتفاق می‌افتد که آنزیم‌های گوارشی در حالی که هنوز در پانکراس بوده و فعال هستند، باعث تحریک سلول‌های پانکراس شما و ایجاد التهاب شوند. با تکرار وقوع التهاب لوزالمعده حاد، آسیب به پانکراس رخ می‌دهد و منجر به پانکراتیت مزمن می‌شود. بافت اسکار ممکن است در پانکراس شکل بگیرد که باعث از دست دادن عملکرد آن می‌شود. پانکراس با عملکرد ضعیف می‌تواند مشکلات هضم و دیابت را ایجاد کند.
مطالعه بیشتر : کاربردهای عکس کولون ترانزیت تایم (ctt)
دلایل بروز پانکراتیت
شرایطی که می‌تواند علت پانکراتیت باشند، عبارت‌اند از:
- مصرف الکل
- سنگ صفرا
- جراحی شکم
- مصرف بعضی داروها
- سیگار کشیدن
- فیبروز کیستیک
- تاریخچه خانوادگی پانکراتیت
- سطح کلسیم بالا در خون (هیپرکلسمی) که ممکن است ناشی از غده پاراتیروئید بیش از حد (hyperparathyroidism) باشد
- سطوح بالای تری گلیسیرید در خون (هیپرتگریلرستی)
- عفونت
- آسیب به شکم
- سرطان پانکراس
- گاهی اوقات علت پانکراتیت هرگز پیدا نمی‌شود.
نشانه های پانکراتیت
- درد قسمت بالایی شکم
- درد پشت
- کم اشتهایی
- سوءهاضمه
- نفخ شکم
تهوع و استفراغ: بعد از خوردن غذاهای چرب - زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
مدفوع چرب و بدبو - دیابت
خطرات و عوارض پانکراتیت
موارد زیر احتمال ابتلا به پانکراتیت را افزایش می دهد:
- الکلیسم
- سنگ های صفراوی (پانکراتیت صفراوی)
- جراحی در ناحیه شکم
- مصرف برخی داروها
- مصرف سیگار
- سیستیک فیبروزیس
- سابقه خانوادگی در ابتلا به پانکراتیت
- افزایش مقدار کلسیم در خون یا هایپرکلسمی که می تواند ناشی از هایپرتیروئیدیسم باشد.
- افزایش مقدار تری گلیسرید در خون
- عفونت
- آسیب به شکم
- سرطان پانکراس
- انجام روش Endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP) برای درمان سنگ های صفراوی
انواع مختلف پانکراتیت
پانکراتیت مزمن
پانکراتیت مزمن مشابه پانکراتیت حاد است، اما در این مورد التهاب بلند مدت است و شرایط بهتر نمی شود. در حقیقت، با گذشت زمان شرایط وخیم‌تر شده و می تواند به بروز آسیب دائمی منجر شود. پانکراتیت مزمن اغلب پس از یک دوره پانکراتیت حاد و احتمالاً به واسطه مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی شکل می گیرد. آسیب دیدگی پانکراس ناشی از مصرف الکل ممکن است برای سال ها هیچ علائمی نداشته باشد؛ اما پس از آن، فرد ناگهان با بروز علائم شدید پانکراتیت مواجه شود.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد شرایطی است که موجب بروز التهاب در پانکراس می شود. این التهاب اغلب کوتاه مدت است. پانکراتیت حاد شکل گیری دردی را به همراه دارد که شدت آن از خفیف تا ناراحتی شدید متغیر بوده و حتی به بیماری تهدیدکننده زندگی منجر می شود. در شرایطی که بیشتر افراد مبتلا به پانکراتیت حاد طی مدت کوتاهی پس از دریافت درمان بهبود می یابند، موارد شدیدی وجود دارند که می توانند به خونریزی در پانکراس، آسیب جدی بافت، عفونت و تشکیل کیست منجر شوند. در صورت عدم درمان، پانکراتیت می تواند به اندام های حیاتی دیگر مانند قلب، ریه ها و کلیه ها آسیب وارد کند.
روشهای تشخیص بیماری التهاب لوزالمعده
پزشک در هنگام معاینه فرد جهت تشخیص پانکراتیت، علائمی مثل یرقان، ضعف و وزن بسیار کم، اسهال یا مدفوع بدبو را مورد بررسی قرار می دهد. بیمارانی که سابقه خانوادگی التهاب پانکراس، مصرف بیش از حد الکل و ابتلا به سایر دردهای شکمی داشته اند باید از جهت ابتلا به پانکراتیت مزمن مورد آزمایش قرار گیرند.
پزشک در این موارد از یک یا چند نمونه از این آزمایشات استفاده می کند:
آزمایش بررسی عملکرد پانکراس:
در شرایطی که بیمار کاهش وزن چشمگیری داشته یا با مشکل اختلال در جذب مواد مغذی مواجه باشد، آزمایش بررسی عملکرد پانکراس انجام خواهد شد. طی این آزمایش چند مرحله ای وضعیت پانکراس از جهت ترشح آنزیم های گوارشی یا دیگر ترکیبات لازم برای هضم بررسی می شود.
آزمایش خون:
جهت تشخیص ناهنجاری های مربوط به پانکراتیت مزمن و کمک به شناسایی التهاب حاد.
تماس با دکتر فاطمه کرمی متخصص رادیولوژی اصفهان
سونوگرافی:
سونوگرافی به شیوه آندوسکوپی تصاویر واضحی از لوزالمعده، مجاری صفراوی و پانکراس در اختیار پزشک قرار می دهد که نسبت به سونوگرافی معمولی شامل جزئیات و اطلاعات بیشتری است. پزشک لوله باریک و منعطف آندوسکوپ را از طریق دهان وارد معده می کند، سپس تصاویری از فضای داخلی معده توسط دوربین متصل به آندوسکوپ بر روی نمایشگر نمایش داده می شود.
عکسبرداری از پانکراس و مجاری صفراوی:
با کمک آندوسکوپی ERCP و لوله ای که وارد دهان می شود، تصاویری از پانکراس و مجاری صفراوی در اختیار پزشک قرار داده خواهد شد. با ورود یک مایع رنگی به داخل لوله آندوسکوپی، امکان عکسبرداری از فضای داخلی شکم نیز فراهم می شود.
آزمایش مدفوع:
به منظور اندازه گیری میزان چربی دفع شده. افرادی که درگیر پانکراتیت مزمن هستند، مقدار زیادی چربی از طریق مدفوع دفع می کنند؛ زیرا این چربی ها یا به درستی هضم نشده یا روده کوچک توانایی جذب آنها را نداشته است.